Danuta UČNÍKOVÁ
29.11.1931 – 9.12.2014
W dniu 24 stycznia 2015, na cmentarzu w Orawce, pożegnaliśmy człowieka skromnego, życzliwego i o wielkim sercu. Niewielu wie o Jej zawodowych osiągnięciach i faktycznych działaniach na rzecz zabytkowego kościoła. Była historykiem sztuki, więc troską otaczała naszą najstarszą świątynię. To jej koneksjom zawdzięczamy wiele prac konserwatorskich, prowadzonych w poprzednich latach przy kościele.
Urodziła się w Orawce, w rodzinie przesyconej głębokim patriotyzmem. Jej matka, Sabina z domu Przemyska pochodziła z Warszawy, ojciec, Jan Obyrtacz z Orawki. W Jej domu rodzinnym (willa Sabina) przyjmowano wiele osobistości ze świata kultury i sztuki.Oboje rodzice zostali odznaczeni za działalność konspiracyjną w czasie II wojny światowej.
W latach 1952 – 1957 studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zdobyła tytuł magistra historii sztuki na Wydziale Filozoficzno-Historycznym. Czas studiów wspominała bardzo dobrze, żałowała że nie można było wyjeżdżać za „żelazną kurtynę” i na własne oczy zobaczyć tych wszystkich pięknych przedmiotów, dzieł o których opowiadali jej wybitni wykładowcy. Jako zdolna studentka, Danuta była na półrocznym stypendium w Budapeszcie. Zainteresowanie sztuką słowacką i zmiany w życiu osobistym zaprowadziły ją w 1958 roku na Słowację.
W latach 1960-1966 pracowała jako specjalistka w wojewódzkim centrum opieki nad zabytkami i ochrony przyrody Bratysławie. Brała udział w inwentaryzacji tych zabytków i profesjonalnej ich renowacji w zachodniosłowackim kraju.
Największa część jej aktywności zawodowej związana jest ze Słowackim Muzeum Narodowym, gdzie w 1966 roku zaczęła pracować w Dziale Historii Kultury i Sztuki. Na emeryturę odeszła jako kustosz Muzeum Historii Sztuki w Narodowym Muzeum Słowackim z siedzibą na Zamku Bratysławskim.
Swoje życie zawodowe poświęciła tworzeniu kolekcji dzieł sztuki słowackiej z dziedziny malarstwa, rysunku, rzeźby i grafiki. Dzięki Jej erudycji, zaangażowaniu i zdolnościom organizatorskim zebrała ponad dwa i pół tysiąca dzieł, zapewniając im profesjonalną opiekę konserwatorską na Akademii Sztuk Pięknych i Wzornictwa w Bratysławie. Na Wydziale Metodologii Ochrony Dziedzictwa tej uczelni była również wykładowcą w latach 1978-1985. W tym czasie brała też udział w pracach komisji Słowackiej Fundacji Sztuk Pięknych. Była wybitnym ekspertem w swojej dziedzinie, z Jej wiedzy korzystano do końca Jej pracowitego życia.Profesjonalizm Danuty Učníkovej uwidocznił się we wspaniałym opracowaniu pt. „Historyczny portret na Słowacji”, wyd. w 1980 roku, obejmujący okres od pocz. XVI do końca XVIII w. i zbiory trzynastu słowackich muzeów. Tom drugi, dotyczący XIX wieku pozostał w rękopisie. W 1984 roku na Zamku Bratysławskim zorganizowała wystawę pt. „Portrety historyczne ze zbiorów słowackich muzeów”. Niezwykle cenny był Jej wkład w przygotowanie ekspozycji rodowych na Zamku Orawskim, Czerwonym Kamieniu i Trenczynie. Jej pasją była też rzeźba sakralna na Słowacji, a owocem m. in. kolekcja gotyckich i barokowych Madonn w zbiorach Muzeum. Zebrane dzieła zaprezentowano na wystawie „Rzeźba XVI-XVIII wieku na Słowacji” w latach 1988/1989 w Bratysławie, część wykorzystano potem na wystawie słowackiego gotyku w Paryżu w latach 2010/2011. Kolejną wystawę, „Sztuka i rzemiosło sakralne XIV-XVIII w. na Słowacji” przygotowała ze współpracownikami w 1992. Było to niezwykłe osiągnięcie, gdyż polityka państwa nie sprzyjała tego typu inicjatywom a Ona od lat 70tych XX w. przezornie pozyskiwała sztukę sakralną dla Muzeum, czym niezmiernie zasłużyła się dla ochrony dziedzictwa narodowego Słowacji.
Za swoją długoletnią działalność muzealną i wystawienniczą w 2011 r. została odznaczona Nagrodą im. Andrzeja Kmeta, przyznawaną osobom za wybitne zasługi w zakresie rozwoju, ochrony i wykorzystania dziedzictwa narodowego. Podkreślono jej nieocenione zasługi jako jednego z najważniejszych przedstawicieli pokolenia muzealników drugiej połowy XX w. w profilowaniu, nabywaniu i prezentacji zbiorów Narodowego Muzeum Słowackiego.
Dla kościoła w Orawce również zrobiła bardzo wiele. Zainteresowała nim swoje wybitne koleżanki i kolegów historyków sztuki, z Polski i zagranicy, którzy szeroko propagowali ten niezwykły zabytek. Miała udział w pracach konserwatorskich nad płótnami wielkopostnymi i częściową inwentaryzacją biblioteki parafialnej, której zbiory były swego czasu niewłaściwie przechowywane. Chętnie współpracowała z kolejnymi proboszczami w Orawce w zakresie konserwacji zabytku. W czterech ostatnich latach udzieliła osobie oprowadzającej turystów po zabytkowym kościele bezcennych informacji o obiekcie oraz pomogła w nawiązaniu kontaktów z osobistościami z dziedziny konserwacji i historii sztuki.
Dokonała imponujących osiągnięć, pozostając bardzo skromną osobą. Będzie nam bardzo brakowało Jej doświadczenia i wiedzy, którą tak chętnie się dzieliła. Za Jej pracowity żywot, za Jej dobroć i uczynność – dziękujemy.
Opr. L.Borczuch